Ministria e Kulturës shpalli 5 vite më parë marrjen në mbrojtje të ish kampit të internimit të Tepelenës në kuadër të përpjekjeve për ta kthyer atë në një muze kombëtar.
Në këto vite janë bërë përpjekje të vogla për ti kthyer ish kazermat ushtarake në dëshmi të kujtesës ndërsa rrënojat vijojnë të gjejnë interes nga qindra vizitorë vendas dhe të huaj. Studiuesit vlerësojnë se Shqipërisë i mungon një reflektim i thellë për të shkuarën komuniste dhe megjithë iniciativat ligjore ende nuk ka muze për viktimat e komunizmit dhe për ata që vuajtën internimet dhe punën e detyruar.
Dëshmitarët që vijnë në ish kampin e internimit në Tepelenë ku vuajtën qëndrimin nën mbijetesë nga vitit 1949 deri në vitin 1954 janë gjithnjë e më të paktë. Gjoka Paloka nga Kaçinari i Mirditës u tha të afërmve se donte të vinte sërish këtë vit pasi mosha ndoshta nuk do ta lejojë ta vizitojë sërish vendin ku kaloi periudhën më të errët të jetës.
Shumë bashkëvuajtës të tij sot nuk jetojnë më ose e kanë të pamundur të vijnë në këtë vend kujtese. Rreth 3000 persona vuajtën interrnimin në këtë kamp, rreth 500 prej tyre humbën jetën, mes të cilëve rreth 300 fëmijë.
Gjoka erdhi kur ishte vetëm gjashtë muajsh me nënë e tij pasi regjimi komunist i egzekutoi me varje babanë dhe dhe kaloi katër vjet e gjysëm në këtë kamp mes vuajtjesh të mëdha.
“Pasi vranë babën më 7 gusht më 12 gusht na sollën ne këtu në Tepelenë. Isha vetëm gjashtë muajsh dhe kalova katër vjet e gjysëm me nënën.”
Ndërsa Mark Nikolla 86 vjeç është një tjetër dëshmitar që mbart peshën e një dhimbje të madhe pasi humbi nënën dhe vëllanë vetëm një vjeç e gjysëm në internime dhe babanë ia vranë forcat e ndjekjes në malësitë e Mirditës.
Marku ishte 11 vjeç kur e sollën në këtë kamp. Ai e mban mend mirë kazermën ku strehoheshin dhe ikjen e vëllati që vdiq prej të ftohtit . Vëllai u varros me gjithë djep dhe eshtrat edhe sot nuk i janë gjetur pasi varrin ia ndërruan tre herë thotë Marku.
“Erdha 11 vjeç, vetë i nënti, 2 vdiqën në interrnime, nëna në kampin e Beratit dhe vëllai i vogël këtu në kampin e Tepelenës. Të tjerëve na liruan kur u mbyll kampi dhe na dërguan në shtëpi.”
Pavarësisht se kanë kaluar afro 32 vite nga rënia e komunizmit në Shqipëri, ende sa është gërvishtuar e shkuara komuniste , thotë pedagogia e historisë në Universitetin e Tiranës, Enriketa Pandalejmoni.
Sidomos rinia, brezi i ri për sa i përket teksteve shkollore, programeve edukative në shkolla nuk dinë dhe komunzmi trajtohet shumë pak . Kjo për shkak të orëve të kufizuara që janë lënë në dispozicion në tesktet shkollore.”
Zonja Pandalejmoni thotë se ndonëse ka disa inisiativa ligjore ende nuk ka hapa konkretë sidomos për sa i përket muzealizimit. Kemi disa inisiativa ligjore si krijimi i Autoritetit të Dosjeve , krijimi i Institutit për studimin e Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit por gjithësesi pavarësisht se egzistojnë këto ligje , qoftë ai i 2010-tës, qoftë ai i 2015-tës ne ende nuk kemi një memorial për viktimat ,ne ende nuk kemi një muze, që janë taksative të shkruara në ligj. Gjithashtu diskursi publik për të shkuarën e komunizmit ka këto dilemat për sa i përket relativizimit të së shkuarës, nostalgjisë, amnezisë”.
Një nga projektet e ristrukturimi të rrënojave që ende nuk po materialohet është ai i ish kampit të internimit në Tepelnë, i propozuar për t`u kthyer në një muze që simbolizon dhimjen e njerëzve që kaluan jetën në kampet e internimit , dëbimeve dhe punës së detyruar.
Ministria e Kulturës shpalli 5 vite më parë marrjen në mbrojtje të ish kampit të internimit të Tepelenës në kuadër të përpjekjeve për ta kthyer atë në një muze kombëtar dhe miratoi edhe ngritjen e një memoriali për rreth 330 fëmijët që humbën jetën në këtë kamp.
Ndërsa 300 qiparizat simbolikë por rriten krijimi i muzeut nuk po bëhet realitet. Bashkia e Tepelenës e ka përfshirë ish kampin në turet virtuale dhe në itineraret kryesore të vizitorëve. Ish kampi është një nga zonat e vizituara sidomos nga turistët nga vendet e Europës Lindore dhe Perëndimore, por edhe nga vizitorët vendas thotë Aleksandër Toti, kordinator i projekteve në bashkinë e Tepelenës.
Procesi ka nsiur pesë vite më parë kur ka filluar të njihet apo të paraqitet historia e kampit muzeal të Tepelenës dhe e ngjarjeve që i përkasin periudhës së viteve 1949-1954 mbi viktimat e regjimit totalitar të komunizmit në Shqipëri. Bashkia e Tepelenës e ka përkrahur dhe ka qenë një proces jo i lehtë për shkak edhe të opinionit dhe ndikimit të historisë së njohur më parë në raport me publikun dhe qyetarët. Është pranuar dhe zona është kthyer në një destinacion “të vogë”’, do ta quaja, pasi është ende shumë herët për të folur për një destinacion vizitueshmërie të qëndrueshme turistike.
Autoriteti i Dosjeve të ish Sigurimit të Shtetit dhe bashkia kanë vendosur në territorin e ish kampit disa panele informimi, por rrënojat ndërkohë po shkojnë drejt degradimit. Një grup deputetësh të opozitës i kanë propozuar këtë vit parlamentit kthimin në muze të burgut të Spaçit dhe të ish kampit të Tepelenës dhe kërkesa pritet të shqyrtohet.
Ish kampi i interrnimit në Tepelenë, një vend që ruan dhimbje e vuajtje të mëdha të një periudhe të errët të Shqipërisë, sot e ndriçon ende shumë më pak qëndresën njerëzore./VOA
